วงจรชีวิตของพืชสกุลกัญชา
การเข้าใจระยะต่างๆ ของการเจริญเติบโตของพืชสกุลกัญชาเป็นส่วนที่สำคัญในการผลิตพืชสกุลกัญชาได้อย่างมีประสิทธิภาพ เนื่องจากพืชสกุลกัญชาเป็นพืชวันสั้น ความยาวของช่วงแสงต่อวันมีอิทธิพลต่อการเจริญเติบโตในแต่ละระยะ
ดังนั้น การปลูกพืชสกุลกัญชา จำเป็นต้องทราบวงจรชีวิตของพืชสกุลกัญชาในระยะต่างๆ (ตารางที่ 1) เพื่อวางแผนการปลูกได้อย่างถูกต้องเหมาะสมและมีประสิทธภาพในการผลิต
การพัฒนาการด้านการเจริญเติบโตของพืชสกุลกัญชา สามารถแบ่งได้เป็น 2 ระยะ ได้แก่
- การเจริญทางลำต้นและใบ (Vegetative growth)
- การเจริญทางการแพร่ขยายพันธุ์ (Reproductive growth)
1. การเจริญทางลำต้นและใบ (Vegetative growth)
1.1 ระยะการงอกของเมล็ด (germination stage)
ภาพที่ 1 เมล็ดพืชสกุลกัญชา
ภาพที่ 2 การงอกของเมล็ดพืชสกุลกัญชา
ภาพที่ 3 การเกิดใบเลี้ยงคู่แรกของต้นพืชสกุลกัญชา
เมล็ดพืชสกุลกัญชา เมื่อได้รับความชื้นอย่างเพียงพอ เมล็ดจะดูดน้ำ กระตุ้นปฎิกิริยาภายในเมล็ด ส่งผลให้เมล็ดพองตัว เปลือกเมล็ดฉีกขาด จากนั้นมีรากแก้ว (Tap root) เจริญออกมา ตามด้วยใบเลี้ยงคู่ 1 คู่
☀️ : ปริมาณแสงที่ได้รับ 16 ชั่วโมงต่อวัน
📅 : ระยะเวลา 2-10 วัน
1.2 ระยะต้นกล้า (Seedling stage)
ภาพที่ 4 การเกิดใบจิง (Fan leave) คู่แรกของต้นพืชสกุลกัญชา
ระยะต้นกล้าเริ่มตั้งแต่ระยะที่ต้นกล้าสร้างใบจริง (Fan leave) ขึ้นมาคู่แรก จนถึงระยะที่มีใบจริงจำนวน 4-5 คู่ ซึ่งในระยะนี้เป็นระยะที่ต้นกล้าอ่อนแอต่อเชื้อรา และสภาพแวดล้อม โดยเฉพาะหากวัสดุปลูกมีการระยายน้ำที่ไม่ดีอาจทำให้ต้นกล้าอ่อนแอ และเกิดการเข้าทำลายของโรคซ้ำ
ภาพที่ 5 ระยะสุดท้ายของระยะต้นกล้า (ระยะใบจริง (Fan leave) จำนวน 4 คู่)
ก่อนเข้าสู่ระยะการเจริญทางลำต้นและใบ (Vegetative stage)
☀️ : ปริมาณแสงที่ได้รับ 16 ชั่วโมงต่อวัน
📅 : ระยะเวลา 2-3 สัปดาห์
1.3 ระยะการเจริญทางลำต้นและใบ (Vegetative stage)
ภาพที่ 6 ต้นพืชสกุลกัญชาในระยะการเจริญทางลำต้นและใบ (Vegetative stage)
ในระยะนี้ต้นพืชสกุลกัญชามีการเจริญเจิบโตเพิ่มขึ้นทั้งในส่วนของความสูงและขนาดทรงพุ่มของลำต้น ดังนั้นต้นพืชสกุลกัญชาต้องการน้ำ แสง และธาตุอาหารโดยเฉพาะธาตุไนโตรเจนเพิ่มขึ้น เพื่อใช้ในการเจริญเติบโต และช่วงนี้เป็นช่วงเวลาที่เหมาะสมในการตัดแต่งกิ่ง เพื่อให้ได้ปริมาณผลผลิตที่สูง เพื่อเข้าสู่ระยะออกดอก (Flowering stage) ระยะการเจริญทางลำต้นและใบ โดยปกติใช้ระยะเวลา 4-5 สัปดาห์ แต่ในบางกรณีอาจใช้ระยะเวลา 15 สัปดาห์ เพื่อให้มีการสร้างกิ่งเพิ่มเป็นจำนวนมาก
ภาพที่ 7 การเพิ่มจำนวนกิ่งก้านของพืชสกุลกัญชา โดยวิธี Sea Of Green
เป็นการเพิ่มผลผลิตต่อต้น จำเป็นต้องให้พืชสกุลกัญชามีการเจริญเติบโตทางลำต้นและใบเป็นระยะเวลานาน (ประมาณ 15 สัปดาห์)
☀️ : ปริมาณแสงที่ได้รับ 18 ชั่วโมงต่อวัน
📅 : ระยะเวลา 4-15 สัปดาห์
2. การเจริญทางการแพร่ขยายพันธุ์ (Reproductive Growth)
2.1 ระยะก่อนออกดอก (Pre-Flowering stage)
ภาพที่ 8 การเปรียบเทียบความแตกต่างของส่วนประกอบของดอกตัวผู้ และดอกตัวเมียในระยะก่อนออกดอก
ภาพที่ 9 ตาดอกของต้นพืชสกุลกัญชาในระยะก่อนออกดอกของต้นตัวผู้มีลักษณะกระเปาะกลม
ภาพที่ 10 ตาดอกของต้นพืชสกุลกัญชาในระยะก่อนออกดอกของต้นตัวเมียมีเส้นขนสีขาวหรือเกสรเพศเมีย (Pistil) อกมาจากกลีบเลี้ยง (Calyx)
เป็นระยะที่เกิดขึ้นจากผลของการเปลี่ยนแปลงจำนวนชั่วโมงแสงที่ได้รับต่อวันจาก 18 ชั่วโมงต่อวัน ไปสู่ 12 ชั่วโมงต่อวัน เป็นระยะเวลา 1-3 สัปดาห์ ต้นพืชสกุลกัญชามีการสร้างฮอร์โมน เพื่อไปกระตุ้นให้เกิดการออกดอก โดยในระยะนี้ต้นพืชสกุลกัญชาจะสร้างตาดอกซึ่งอยู่บริเวณกึ่งกลางของซอกตาใบ ซึ่งตาดอกที่พัฒนาขึ้นสามารถแยกต้นตัวผู้และต้นตัวเมียออกจากกัน โดยต้นตัวผู้ (ภาพที่ 9) พบลักษณะกระเปาะกลม เรียกว่า อับเกสรเพศผู้ (Pollen sac) ส่วนต้นตัวเมีย (ภาพที่ 10) พบลักษณะชั้นกลีบเลี้ยง (Calyx) และ เส้นขนสีขาว หรือเกสรเพศเมีย (Pistil) ออกมาจากกลีบเลี้ยง ซึ่งในระยะนี้เป็นระยะที่สำคัญในการคัดเลือกที่จะทำลายต้นตัวผู้ที่อยุ่ในแปลง หากเป็นการผลิตพืชสกุลกัญชาเพื่อใช้ประโยชน์จากช่อดอกเนื่องจากหากเกิดการสมของเกสร จะทำให้ปริมาณสารสำคัญในช่อดอกลดลง
☀️ : ปริมาณแสงที่ได้รับน้อยกว่า 12 ชั่วโมงต่อวัน
📅 : ระยะเวลา 1-32 สัปดาห์
2.2 ระยะออกดอก (Flowering stage)
ภาพที่ 11 ต้นพืชสกุลกัญชาในระยะออกดอก (Flowering stage)
เป็นระยะที่ต้นพืชสกุลกัญชามีการเจริญเติบโตทางด้านลำต้นและใบที่ลดลง และมีการสร้างช่อดอก ซึ่งต้นพืชสกุลกัญชาต้องการธาตุฟอสฟอรัสเพิ่มขึ้น และในโตรเจนลดลง ในระยะนี้มีการพัฒนาช่อดอกเพิ่มขึ้น โดยมีการผลิต Trichome (เป็นส่วนที่มีรูปร่างคล้ายเห็ด และส่วนหัวประกอบด้วย Resin gland ซึ่งบรรจุสารสำคัญ ได้แก่ Cannabinoids terpenes และ Flavonoids) เพิ่มขึ้น ต่อมาการพัฒนาของช่อดอกช้าลง ใบของพืชสกุลกัญชา (Fan leaves) เปลี่ยนจากสีเขียวเป็นสีเหลือง เกสรเพศเมีย (Pistil) สีขาวเปลี่ยนเป็นสีแดง/ส้ม เหี่ยวลง และสีของ Trichome เปลี่ยนจากสีขาว (Clear) ไปเป็นสีคล้ายนม (Milky) และสุดท้ายเป็นสีอำพัน (Amber) สำหรับการผลิตพืชสกุลกัญชาเพื่อเส้นใย จะเก็บเกี่ยวในช่วงสุดท้ายจองระยะออกดอก ก่อนที่จะเกิดการผสมเกสรระหว่างต้นตัวผู้และต้นตัวเมียในแปลง (การปลูกพืชสกุลกัญชาเพื่อเส้นใยจะมีการปลูกต้นตัวผู้และต้นตัวเมียในแปลงเดียวกัน)
ภาพที่ 12 ลักษณะของเกสรเพศเมีย (Pistil) ที่เปลี่ยนจากสีขาวไปเป็นสีแดง/ส้ม และเกสรเพศเมีย (Pistil) เหี่ยวย่นเป็นสิ่งบ่งชี้ในการเก็บเกี่ยวช่อดอก
ภาพที่ 13 ลักษณะของ Trichome ในแต่ละระยะ ได้แก่ สีขาว (Clear) มีคล้ายนม (Milky) และสีอำพัน (Amber)
☀️ : ปริมาณแสงที่ได้รับ 12 ชั่วโมงต่อวัน
📅 : ระยะเวลา 7-14 สัปดาห์
*** การผลิตพืชสกุลกัญชาเพื่อใช้ประโยชน์จากช่อดอก การพัฒนาการด้านการเจริญเติบโตจะสิ้นสุดในระยะนี้
2.3 ระยะผลิตเมล็ด (Seed set)
ภาพที่ 14 ช่อดอกต้นพืชสกุลกัญชาเข้าสู่ระยะสุกแก่
เป็นระยะที่ต่อเนื่องมาจากข้อ 2.1 เมื่อตาดอกที่แสดงลักษณะของดอกตัวผู้ และตัวเมียปรากฏ ประมาณ 2-3 สัปดาห์ เกสรจากต้นตัวผู้และเกสรตัวเมียพร้อมที่จะผสมเกสร เมื่อเกิดจากการผสมเกสรจะเริ่มเข้าสู่กระบวนการในการสร้างเมล็ด ซึ่งจะใช้ระยะเวลาประมาณ 6 สัปดาห์ จึงสามารถเก็บเกี่ยวได้ โดยการสุกแก่ของช่อดอกจะเริ่มจากต้นล่างของช่อดอกไปจนถึงด้านบนช่อดอก และเปลือกหุ้มเมล็ด (Seed bract) เปลี่ยนเป็นสีน้ำตาล และแตกออก เป็นสัญญาณของการสุกแก่ของเมล็ด
ภาพที่ 15 เปลือกหุ้มเมล็ด (Seed bract) เปลี่ยนเป็นสีน้ำตาล และแตกออก เป็นสัญญาณของการสุกแก่ของเมล็ด
☀️ : ปริมาณแสงที่ได้รับ 12 ชั่วโมงต่อวัน
📅 : ระยะเวลา 6 สัปดาห์
*** การผลิตพืชสกุลกัญชาเพื่อใช้ประโยชน์จากเมล็ด การพัฒนาการด้านการเจริญเติบโนจะสิ้นสุดในระยะนี้
ตารางที่ 1 วงจรชีวิตของพืชสกุลกัญชา
สรุป วงจรชีวิตของพืชสกุลกัญชา
1. การเจริญทางลำต้นและใบกัญชา (Vegetative growth)
1.1 ระยะงอกของเมล็ดกัญชา (Germination stage) ปริมาณแสงที่ต้องการ 16 ชั่วโมงต่อวัน เป็นระยะเวลา 2-10 วัน
1.2 ระยะต้นกล้ากัญชา (Seedling stage) ปริมาณแสงที่ต้องการ 16 ชั่วโมงต่อวัน เป็นระยะเวลา 2-3 สัปดาห์
1.3 ระยะการเจริญทางลำต้นและใบกัญชา (Vegetative stage) ปริมาณแสงที่ต้องการ 18 ชั่วโมงต่อวัน เป็นระยะเวลา 4-15 สัปดาห์
2. การเจริญทางการแพร่ขยายพันธุ์กัญชา (Reproductive growth)
2.1 ระยะก่อนออกดอกกัญชา (Pre-flowering stage) ปริมาณแสงที่ต้องการ 12 ชั่วโมงต่อวัน เป็นระยะเวลา 1-3 สัปดาห์
2.2 ระยะกัญชาออกดอก (Flowering stage)
– ปลูกเพื่อเส้นใย ปริมาณแสงที่ต้องการน้อยกว่า 12 ชั่วโมงต่อวัน เป็นระยะเวลา 7-12 วัน **การปลูกเพื่อเส้นใยสิ้นสุดระยะนี้
– ปลูกเพื่อช่อดอก ปริมาณแสงที่ต้องการน้อยกว่า 12 ชั่วโมงต่อวัน เป็นระยะเวลา 7-14 สัปดาห์ **การปลูกเพื่อช่อดอกสิ้นสุดในระยะนี้
– ปลูกเพื่อเมล็ด ปริมาณแสงที่ต้องการน้อยกว่า 12 ชั่วโมงต่อวัน เป็นระยะเวลา 1-3 สัปดาห์
2.3 ระยะผลิตเมล็ดกัญชา (Seed set) ปลูกเพื่อเมล็ด ปริมาณแสงที่ต้องการ 12 ชั่วโมงต่อวัน เป็นระยะเวลา 6 สัปดาห์ **การปลูกเพื่อเมล็ดสิ้นสุดในระยะนี้
ที่มา : กรมวิชาการเกษตร (คู่มือสำหรับเกษตรกร การผลิตพืชสกุลกัญชา เพื่อประโยชน์ทางการแพทย์ และอุตสาหกรรม)
Was this helpful?
1 / 0